Beleidsprestatie 5-2-1 Vitale landbouw

Omschrijving

De provincie Zuid-Holland wil inzetten op een vitale en toekomstbestendige sector in Zuid-Holland, zoals uitgewerkt in het beleidsdoel (5.2) en de beleidsprestatie (5.2.1). Kenmerken van deze sector: economisch vitaal, kringlooplandbouw, ruimte voor biodiversiteit, water & landschap, meer regionale afzet van landbouwproducten in korte ketens en een brede maatschappelijke waardering en inbedding van de sector. Voor de uitvoering hiervan wordt conform de Hoofdlijnennotitie Vitale Landbouw ingezet op:

• Innovatie in pilots, projecten, proeftuinen en programma’s
• Interbestuurlijke Samenwerking met Europa, Rijk, waterschappen, gemeenten, IPO en andere provincies
• Gebiedsgerichte aanpak voor een vitale landbouw in de Zuid-Hollandse landbouwgebieden
• Brede externe samenwerking in meerdere netwerken, coalities en overlegverbanden
• Kennisontwikkeling en kennisdeling, samenwerking met kennisinstellingen
• Uitvoeren van verkenningen en het ontwikkelen van instrumenten

Concrete projecten, processen en programma’s in uitvoering:

Pilots en praktijkproeven
De provincie ondersteunt diverse proeftuinen, praktijkproeven en pilots die gericht zijn op de verduurzaming van het landbouw- en voedselsysteem. Voorbeelden zijn: de pilot ‘Boeren voor Natuur’ gericht op het sluiten van kringlopen; praktijkproeven gericht op mest met gereduceerd fosfaatgehalte of het verminderen van de uitstoot van stikstof: onderzoeken veenweide onder meer in samenwerking met het Veenweiden Innovatie Centrum. De resultaten kunnen gebruikt worden voor verdere opschaling en verbreding en de opgedane kennis wordt benut in de diverse gebiedsprocessen.

Gebiedsprocessen
Voor de veenweideaanpak, de actielijn stikstof landbouw, het IBP, Regiodeals en de Groene Cirkels wordt er binnen een bepaald gebied, met verschillende partners samengewerkt aan verduurzaming van de landbouw. Per gebied verschillen de mogelijkheden, afhankelijk van de ligging, de grond, de bedrijven en de partners. De focus ligt nu op de veenweide gebieden (o.m. Nieuwkoop, Krimpenerwaard en Alblasserwaard) en de Zuidwestelijke Delta, gekoppeld aan CO2, stikstof, IBP en de regiodeals. Wanneer kansen zich voordoen in andere gebieden bepalen wij onze inzet daarop. Bijvoorbeeld met voedselpioniers.

Inzet op voedselketen
- Netwerk Voedselfamilies: daar waar in de eerste periode van het Netwerk Voedselfamilies de aanzet is gegeven voor de transitie naar een duurzaam landbouwsysteem met behulp van POP gelden, wordt nu geleidelijk ingezet op het verbinden van deze ontwikkelingen aan een brede groep agrariërs, onder meer via werkplaatsen en kennisdeling en -ontwikkeling.  
- Voedselverkenning: in het kader van een toekomstverkenning wordt onderzocht, in coproductie met o.a. DRIFT ( onderzoeksinstituut voor transitie-management) , mede-overheden  en pionierende agrariërs, wat een volhoudbaar, duurzaam voedselsysteem in de Provincie Zuid-Holland inhoudt.
- 80/20 doedselstrategie: samen met ondernemers en andere actoren uit de voedselketen werkt PZH aan een strategie met als missie om in 2050 80% van de voedselproductie in de provincie lokaal geproduceerd te krijgen. Ondersteuning van initiatieven voor korte ketens is een voorbeeld van deze inzet.

Groene Cirkels
Hieronder nader uitgewerkt onder Product 5-2-2-2.

Interbestuurlijk Programma Vitaal Platteland (IBP)
In het programma IBP werken Rijk, provincies, waterschappen en gemeenten samen aan een Vitaal Platteland. De IBP-gebieden in Zuid-Holland zijn de Hollands-Utrechtse Veenweiden (uitgewerkt bij het onderdeel bodemdaling 5.2.2.1) en de Zuidwestelijke Delta, die vooral gericht is op een volhoudbare akkerbouw, zoetwatervoorziening en beleving. PZH is in beide gebieden penvoerder namens de deelnemende programmapartners. Uitvoering vindt plaats in de periode 2020-2024. Een vitale en toekomstbestendige landbouw is in beide gebieden een centraal thema en wordt uitgewerkt in diverse pilots, broedplaatsen en projecten.

Programma Veenweiden Klimaatakkoord (Impulsgelden)
Dit betreft de uitwerking van het klimaatakkoord, onderdeel landbouw & landgebruik. Dit programma is sterk verweven met de landbouwdoelen in het veenweidegebied van Zuid-Holland. Zie verdere toelichting bij beleidsprestatie 5-2-2 Aanpak Bodemdaling.

Externe samenwerking
Voor deze opgave werkt de provincie nauw samen met overheden (rijk, gemeenten, waterschappen), partners in het natuur- en het landbouwdomein (zoals Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, Dunea, LTO Noord, BoerenNatuur, Natuur- en MilieuFederatie). De PZH is ook aangesloten bij enkele initiatieven die de transitie en verduurzaming versterken, zoals de transitiecoalitie voedsel en het Veenweiden InnovatieCentrum. Rond bepaalde thema’s en besluiten organiseren we een ronde tafel gesprek met een selectie van partners. Ook neemt PZH via het IPO deel aan het  AAC/ BAC Vitaal Platteland en bouwt mee aan het GLB-NSP. Ook ondersteunen we het netwerk Voedselfamilies dat tevens wordt ingezet voor werkplaatsen en kennisuitwisseling.

Actielijn landbouw-stikstof
De actielijn landbouw-stikstof maakt onderdeel uit van de uitvoeringsagenda stikstof. Inzet is het verminderen van uitstoot in de landbouw. Dichtbij stikstofgevoelige natuurgebieden wordt daarvoor ingezet op een gebiedsgerichte aanpak in Nieuwkoop, Biesbosch, Duinen en Duinen-Eilanden. De aanpak van stikstof wordt niet geïsoleerd aangepakt, maar is altijd gekoppeld aan de bredere inzet op verduurzaming van de landbouw (natuur inclusieve kringlooplandbouw) met aandacht voor biodiversiteit, schoon water, landschap et cetera.

Projecten gericht op duurzaamheidsprestaties / KPI’S
Er zijn meerdere projecten in uitvoering of in voorbereiding die als doel hebben om boeren te belonen voor het leveren van groenblauwe diensten, uitgedrukt in duurzaamheidsprestaties. Voor het meten, registeren en belonen van deze duurzaamheidsprestaties wordt gewerkt aan het ontwikkelen en operationaliseren van een beloningssystematiek. Er wordt daarbij zoveel mogelijk aangesloten bij bestaande systemen en afspraken in de markt, zoals de kringloopwijzer.

Projecten gericht op gezonde landbouwbodems
- Bodem als Basis Rijnland.
- Begroting-projectsubsidie voor de opleiding en inzet van bodemcoaches via het Landbouwportaal van Holland Rijnland.

Landbouw en natuur
In de hoofdlijnennotitie vitale landbouw gaan landbouw en natuur hand in hand. Onder andere met de volgende activiteiten wordt hier de komende periode nadere invulling aan gegeven: voortzetting  van het agrarisch natuur- en landschapsbeheer, uitvoering van de motie bevorderen kruidenrijk grasland, projecten voor gezonde landbouwbodems, verkenning naar overgangszones van het Natuurnetwerk Nederland en uitvoering van het aanvalsplan Grutto. Ook worden de kansen onderzocht in spoor 2 van het landelijke Programma Natuur (natuur inclusieve samenleving).

Inzet op verminderen gebruik gewasbeschermingsmiddelen
- Deelname aan adviescommissie impactreductie 50% in de akkerbouw
- Verkenning naar terugdringen chemische gewasbescherming in de landbouw

Kennisprojecten
Kennisontwikkeling is verweven in de diverse projecten, programma’s en proeftuinen. Daarnaast ondersteunt de provincie het Veenweiden Innovatiecentrum (VIC) voor praktijkgericht onderzoek in het veenweidegebied. Ook wordt de aansluiting gezocht met kennisinstellingen en kennisnetwerken en diverse kennisprogramma’s van andere partijen. Binnen Groene Cirkels en het netwerk van de Voedselfamilies vindt ook kennisuitwisseling en toepassing plaats.

Ruimtelijke Verkenningen en instrumenten
Om de verduurzaming van de landbouw te stimuleren, is belangrijk dat instrumenten en wet- en regelgeving hier goed op zijn aangesloten. Concrete acties liggen bij grondinstrumenten, waaronder het herzien van de regeling kavelruil en het uitvoeren van ruimtelijke verkenningen in samenwerking met de PARK.

Financiële programmering 2022 – 2025

Met inzet op verduurzaming via Klimaatakkoord/Veenweide aanpak, het GLB-NSP en de aanpak Stikstof heeft de PZH zich voor langere tijd aan de opgave van verduurzaming van de landbouw verbonden. Inzet is ook na 2023 nodig. Voor de Veenweide aanpak (zie ook 5.2.2.1) en het GLB-NSP (vervolg op POP3) zijn budgetten voor cofinanciering en uitvoering nodig. De verwachting is dat het rijk met name voor CO2 uitstoot budget beschikbaar stelt bij het komende kabinet.

Voor vitale landbouw is er in ieder geval tot en met 2027 budget beschikbaar gesteld. Dit zal de komende jaren worden besteed aan de beschreven en nieuwe projecten, subsidies en samenwerkingen gericht op de transitie van de landbouw.

Wat mag dit kosten voor dit product?